Het is duidelijk dat je verwachtingen schept als je je filmtitel met ‘Once Upon a Time in…’ laten beginnen. Met name door de twee varianten ervan van Sergio Leone ligt de lat hoog en moet je eigenlijk wel een weids epos afleveren, liefst met veel rurale vergezichten. En mondharmonica’s. OK, goed, niet noodzakelijkerwijs met mondharmonica’s, maar enige visuele grandeur is in feite een vereiste.
Gelukkig zit je met de Turkse regisseur Nuri Bilge Ceylan wat dat betreft al snel goed: zijn vorige film ‘Three Monkeys’ maakte veel indruk en dat werd meer dan geholpen door de grauwe panaroma’s van een niet zo heel pittoresk Istanbul – het leek Iñárritu’s Barcelona wel. Donkere wolkenpakken beklemden de hoofdpersonages de ganse film lang.
Dat belooft wat ja.
Nu treffen we die luchten niet in het Anatolië in deze film, maar het is erg eenvoudig om hier een western in te zien. Het Anatolische platteland, waar vrijwel de gehele film zich afspeelt, is uitgestrekt en uiterst dunbevolkt, en de personen die er wel rondlopen zijn vooral norse, besnorde mannen van middelbare leeftijd. John Wayne op zijn Turks, ongeveer.
Toch is het verder allerminst conventioneel. Sterker nog, het is een van de meest enigmatische films die ik in tijden heb gezien. De eerder genoemde mannen zijn politieagenten en hun verdachten die, nadat de laatste twee al hebben bekend een moord gepleegd te hebben, alleen nog even het lijk moeten vinden. Het is een formaliteit die niemand nog lijkt te interesseren (ook de regisseur laat zijn camera af en toe gewillig afdwalen), op de politieoverste met zijn abrupte woedeuitbarstingen na dan. Verder gaan de gesprekken vooral over verschillende typen yoghurt en de conditie van ieders prostaat, en richt de aandacht zich vooral op het zeer spaarzame vrouwelijk schoon in de regio – alle jongelingen trekken weg naar de grote stad.
Een gezellig avondje uit, Anatolië-stijl.
Maar goed, de vrouwen. Ze komen weinig in beeld, maar desondanks overheersen ze het hele verhaal. Al die norse mannen hebben wel hun eigen probleem, en het wordt steeds meer duidelijk dat die in werkelijk elk geval te maken hebben met de andere sekse. Nogal logisch, gezien de botte, boerse macho-imborst van de meesten van hen, maar het is mooi om te zien hoe die ruwe bolsters gaandeweg steeds meer zwakte tonen.
Ze blijven desalniettemin gesloten en introvert, en ‘Anatolia’ doet weinig moeite om een logische, eenduidige ontknoping te bieden. De beweegredenen van de hoofdpersonen blijven tot het eind mysterieus, maar wel op een mysterieuze manier – vooral omdat de basale structuur van het plot en de paar gebruikte genreconventies je aanvankelijk wel al het verhaal ingezogen hebben. En dus blijft de ‘Once Upon a Time in Anatolia’ eindeloos door het hoofd malen, op zoek naar zingeving die zich net niet helemaal wil ontvouwen. Dat lukt er maar weinigen.
Ik heb de film nog wat uitgebreider gerecenseerd voor Movie 2 Movie; die recensie vind je hier.
de maltese valk 